Zwarte piet

RTL neemt het voortouw en introduceert op de commerciële zender als alternatief de Schoorsteen Piet. De zender blijft daarmee dicht bij het oorspronkelijke verhaal, al breekt ze met de traditie van een roetzwarte Piet. Piet heeft vegen op zijn snoet, omdat ie door de schoorsteen moet. Het verhaal blijft overeind.

De NTR heeft dezelfde lijn als vorig jaar. Dus van alles wat, inclusief Zwarte Piet. De VVD hangt nog naar het beeld van de traditie, de PvdA neigt richting vernieuwing. Dus de emoties gaan nog steeds alle kanten op. De VN, behartiger van de Rechten van de Mens, volgt de gang van zaken kritisch.

Hoe zien kinderen Zwarte Piet?

Mesman et al. deden er onderzoek naar. Samenvattend : Nederlandse kinderen zijn zich sterk bewust zijn van de huidskleur en het onderdanige karakter van Zwarte Piet en zien hem voornamelijk als een fantasiefiguur  met positieve eigenschappen. Dat wil niet zeggen dat weerstand uiteindelijk niet tot verandering leidt. Dingen zijn al aan het veranderen. In het Sinterklaasjournaal zijn dit jaar naast Zwarte Pieten ook pieten met andere kleuren te zien. Daarnaast hebben veel merken besloten niet meer te adverteren met Zwarte Piet en de televisiezender RTL Nederland accepteert vanaf 2017 helemaal geen reclames meer waar Zwarte Piet in zit. De kans is groot dat de volgende generatie kinderen Zwarte Piet niet meer kent. Voor kinderen maakt het misschien weinig uit, als iemand die cadeautjes maar in hun schoen stopt.

Wat eraan vooraf ging:

Erik van Muiswinkel en Jochem Myer stoppen bij het Sinterklaasjournaal

Het is nog niet eens juni en Sinterklaas was al in het land.

De discussie over hoe Piet eruit ziet of moet zien, loopt nog steeds hoog op. De Nederlandse samenleving is verdeeld.  Zo wordt het lastig gidsen voor het Sinterklaasjournaal. Vooralsnog kiest NTR voor het middenveld. Niet voor de troepen uitlopen. Dit is ook in lijn met haar opdracht: een onafhankelijke, neutrale omroep zijn. NTR geeft dan ook aan niet het morele kompas voor Nederland te willen zijn. Andere omroepen mogen kleur bekennen. RTL doet dat ook, zo blijkt in oktober.

Kijk op werkelijkheid

Voor jonge kinderen is Sinterklaas werkelijkheid. Eén werkelijkheid! Veel ouders hebben hun eigen blik op die werkelijkheid. Of liever gezegd: verschillende werkelijkheden.

Is hier sprake van racisme of is het de uiting van een jarenlange traditie. Is Zwarte Piet racistisch en moet hij daarom worden afgeschaft zoals tegenstanders betogen?  Of volstaat het volgens meer gematigden om enkele elementen aan te passen? Of blijft alles bij het oude?

De gemoederen maken duidelijk dat cultureel erfgoed dynamisch is en feesten niet statisch zijn, omdat de wereld waarin ze plaats vinden veranderlijk is. In Nederland zijn overigens prenten ontdekt van voor WOII (1925)  in het kinderboek Sint Nicolaas van N. Mulders waarop de Pieten wit zijn….

Traditionele Piet verliest aanhang

Scholen in  Zuidoost-Brabant hielden het in 2015 vooral op zwart, al omarmden er een aantal de lijn van het Sinterklaasjournaal met roetpieten. In de grote steden in de Randstad is die inmiddels leidraad. In 2015 was op 33 scholen in het primair onderwijs in de stad Utrecht geen traditionele Zwarte Piet te bekennen. Dat geeft niet langer pas in een onderwijsomgeving die gericht is op het bieden van een veilige en prettige leeromgeving aan àlle kinderen, zo is de idee achter het besluit. Eenzelfde lijn bewandelde Stichting BOOR in Rotterdam, en de scholen in Den Haag. In Amsterdam riepen veel scholen in 2014 al op tot vernieuwing van Zwarte Piet. Volgens de PO-Raad denken scholen in de Randstad eerder aan een verandering, omdat de druk op de besluitvorming ten gunste van een andere aanpak daar groter is.

TV- Piet van het Sinterklaasjournaal maakt mogelijk het verschil

Op veel plekken is Zwarte Piet nog onderwerp van gesprek of het al dan niet tot verandering gaat komen. Zo redeneren besturen ook dat het aan een school zelf is om te bepalen hoe ze hiermee omgaan. Maar liefst 44% van het onderwijspersoneel geeft in 2015 aan dat de Sinterklaasjournaal-keuze wordt gezien als aanvoerder van het Pietenteam.

De barometer van de NTR staat eind mei op een Zwarte Piet in 2016 …

VN, Rechten van de Mens, Nationaal Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed

Een commissie van de Verenigde Naties sprak zich in augustus 2015 nog uit over de Nederlandse Sinterklaastraditie. De Commissie Tegen Rassendiscriminatie nam issues en afspraken onder de loep, waaronder de kwestie Zwarte Piet. De Zwarte Pieten -discussie zorgde ook internationaal voor reuring. Het College voor de Rechten van de Mens oordeelde in 2014 dat Zwarte Piet een stereotype figuur is. Mogelijk was dat 20 jaar geleden niet zo, en in oorsprong allerminst, nu wel. De verwachting is dat veranderingen wenselijk zijn in het huidige tijdsgewricht. De door de commissie gedane aanbevelingen voor de gewenste richting blijken lastig naar de praktijk toe. Hoe de keuze ook uitvalt, dat duidelijkheid van belang is, onderschrijft eigenlijk inmiddels iedereen. Ik verwacht dat het laatste woord hierover echter niet gezegd is! 100 BN-ers roepen NTR op tot stellingname. Dat Piet in het buitenland niet valt uit te leggen, vind ik eigenlijk geen argument. Dat een nationale traditie in de pas loopt met de tijdgeest wel. Niet voor de troepen uit, niet er achteraan. Wat is feit, wat is een mening. Hoe houd je in het redelijke oor voor elkaar? De vraag is dan: waaraan meet je af of het in de pas loopt?

Erfgoed ontstaat en wordt overgedragen in netwerken

‘Het kan best zijn dat het een onschuldige traditie was, maar het gaat om nu’, aldus Ineke Boerefijn, beleidsadviseur College voor de Rechten van de Mens.

Het Sinterklaasfeest staat op de lijst Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed. Inclusief Zwarte Piet, cadeautjes en surprises. Het heeft daarmee een beschermde status. Dergelijke beschermde nationale tradities moeten voldoen aan een aantal voorwaarden. Zo moet er een gemeenschap achterstaan die werkt aan de toekomst van de traditie. Plaatsing op de inventaris betekent dan ook niét dat binnen een traditie geen verandering mogelijk is.

Directeur Ineke Strouken van het VIE: “Het gaat om een traditie met enige geschiedenis en een gemeenschap die er achter staat en wil werken aan de toekomst van de traditie.”

DOE-DENK IDEE: discussie-inleef-feestcommité

Power Point geschiedenis-van-sinterklaas1

Tussen ‘Nee, er mag niets veranderen’ en  ‘Zwarte Piet moet weg’: oog voor wisselende perspectieven

I. Discussie rondom Zwarte Piet en het Sinterklaasfeest: verkennend onderzoek door Immaterieel Erfgoed. De discussie leent zich goed voor cultuureducatie. Het heeft alles te maken met enculturatie en acculturatie. Organiseer bijvoorbeeld een debat waarin verschillende rollen worden ingenomen. Kruip in de huid van:

• directeur van een basisschool
• vertegenwoordiger Landelijk Platform Slavernijverleden
• Sint Nicolaas Genootschap
• Pietitie (FaceBook actie)
• mensen die zelf Zwarte Piet of Sinterklaas spelen
• NTR, omroep die het Sinterklaasjournaal uitzendt
• een antropoloog

II. Waarvoor zou jij een nationale feestdag willen invoeren en waarom?