Cultuuronderwijs stapsgewijs vormgeven

Veel scholen willen cultuuronderwijs graag anders aanbieden. Minder losse activiteiten en meer samenhang. Met een sterkere focus op de eigen identiteit en verdieping daarbinnen. Steeds meer scholen kiezen voor vakoverstijgend werken en cultuuronderwijs biedt daartoe een goed vertrekpunt. Een ‘eigen’ programma voor cultuureducatie onderstreept de specifieke uitgangspunten van de school  en legt accenten op cultuur uit de eigen regio, woonplaats en buurt. Het geeft eigen interesses een plek bij het inspelen op de kerndoelen. Want die zijn immers algemeen geldend. Leren vindt zo plaats met gebruikmaking van allerlei bronnen in de eigen omgeving. De dagelijkse omgeving, met al de kennis en kunde die daarin aanwezig is,  wordt vertaald en vindt toepassing binnen (leer)activiteiten. Dat motiveert, wat weer leidt tot meer willen weten.

Meedenken en aanpakken leerlijn cultuuronderwijs

Graag voeg ik mijn vakkracht toe aan die van de interne cultuurcoördinator, het team docenten en leerkrachten, de directie, ouders en de samenwerkende instellingen en zet ik mijn schouders mee onder het ontwikkelen van een zelfdragend planmatig programma.

Het vertrekpunt ligt in de visie, missie en het zelfbewustzijn van de school. Wat voor een school ben je en wat wil je leerlingen meegeven in brede zin? Een verbindende en doorgaande lijn ontwikkelen werkt in die zin als het voorhouden van een spiegel.

Een focus op het proces van betekenisgeving en verbeelding. Workshops, performances en voorstellingen zijn volgend in de vorm van bewust gekozen kapstokken.  Aan de hand van geselecteerde culturele onderwerpen geven betrokkenen bewust kleur aan de leeromgeving en vertellen impliciet de kijk op de wereld om hen heen. Vanuit verschillende kunstdisciplines wordt daaraan gewerkt. Hierbij wordt steeds gependeld tussen zowel actieve als receptieve kunstbeoefening. Doen, beleven en overdenken. In een samenhangend plan hangen de activiteiten allemaal samen, hoe verschillend ze ook lijken. Alle zijn terug te voeren op de ideeën die passen bij de school, bij de leerlingen en bij de bewust gekozen afbakening van de inhoud. Een puzzel die in stappen een beeld vrijgeeft, waardoor het makkelijker wordt om  mogelijkheden in samenhang te verbinden. Een puzzel die zichzelf niet legt. Iedereen weet uit ervaring dat het kruim kost om iets aan het rollen te krijgen. Gelukkig is aan het rollen houden meestal makkelijker. Dat geldt ook voor deze materie.

De verbinding en versnelling op termijn zitten in het uitdenken en inslijpen van een manier van denken en doen.  De kunstdisciplines geven middelen in handen om zin en uitdrukking te geven aan je eigen-zijn en te bouwen aan een gedeeld collectief bewustzijn.  Mensen geven sinds het prilste begin betekenis aan de wereld in kunstvormen. Kunst als middel om betekenis te geven aan de wereld om je heen en als vorm van zingeving in zichzelf. Kunst om (het plezier in) de kunst. Het passende medium om betekenis te geven varieert. Uit de ‘waarom’ vraag volgen de ‘wat en hoe-vragen’. Ieder medium kent haar eigen benodigde vaardigheden om erin en ermee te kunnen werken. De discipline-expert kan assisteren bij het inzetten van een breed palet.

‘De leerling als creatief onderzoeker van zijn eigen leven en de samenleving.’

Want dat is het mooie van cultuuronderwijs, het biedt heel veel mogelijkheden voor ontdekkend en onderzoekend leren. Door de eigen omgeving te bevragen en er anders en gerichter naar te leren kijken, draagt cultuuronderwijs bij aan het leren van basisvaardigheden zoals waarnemen, verbeelden, conceptualiseren, analyseren en reflecteren. Daarbij zijn de leerlingen met elkaar achtereenvolgens een ontdekteam, een onderzoeksteam, een ideeënteam, en een ontwerpteam. Kunst is daarbij de drager om dingen aan op te hangen. Kunstdisciplines vormen hulpbronnen.

“Een probleem om te tackelen is de filterbubble van de eigen groep. Ook mijn eigen zonen kijken veel meer naar hun vrienden: wat kijken en luisteren zij? Ze creëren hun eigen wereld, die niet meer zo sterk wordt bepaald door hun achtergrond als in de tijd van mijn ouders en misschien ook in mijn eigen jeugdjaren het geval was.  De school kan een belangrijke rol spelen in het bieden van een bredere horizon voor dat wat niet via vrienden, commercie en sociale media wordt aangereikt. Voor de vorming van cultureel kapitaal is het belangrijk dat diversiteit de school binnenkomt. Hoe meer je als docent zelf je oren en ogen open hebt staan, hoe meer je kunt overbrengen, dat geldt eigenlijk voor alles. ”

Ontwikkelen is een werkwoord. Trek tijd uit voor het ontwikkelen van een leerlijn cultuur en integreer al werkend onderdelen in de bestaande opzet. Keulen en Aken zijn ook niet op één dag gebouwd; bouw wél door.

Brabantse roots en kunst in de publieke ruimte

Partijen kunnen met elkaar zorgen voor een dynamische samenhang in kunst en cultuur en generaties met elkaar verbinden. Als Brabantse heb ik speciale affiniteit met  kunst en kunstenaars die zich met het Brabantse verbinden of daarmee in verbinding hebben gestaan. Zo bieden bijvoorbeeld Brabantse dag, Kasteel Heeze en de roots van  Kunstenaarsdorp een prachtig kader voor mijn eigen gemeente (Heeze, Leende, Sterksel).

Daarnaast heb ik me verdiept in de aanknopingspunten die kunst in de publieke ruimte biedt.  Openbare kunst is immers altijd bewust tot stand gekomen voor die specifieke plek en heeft daarmee een bepaalde plek in het collectieve erfgoed van een woonplaats, buurt of streek. Meer weten over de ontstaansgeschiedenis van een werk en de relatie met de wereld van vandaag, zorgt voor meer betrokkenheid. Cultuur en kunst in de eigen omgeving, dat is levende geschiedenis. Want een link met hier en nu en de actuele wijdere wereld is er altijd te leggen!

Zie ook onder andere Kunst op Straat Brabant