• • Nep Nonsens Nieuws lesserie
  • Nep Nonsens Nieuws lesserie [ISSUU]

Leerdoelen

Informatievaardigheden – kritisch denken  – probleem oplossen  – samenwerking  – zelfregulering  –  creativiteit

De lesopzet combineert functionaliteiten als schrijven, spreekdurf, talig bewustzijn, ervaring opdoen met multimodale vaardigheden en doet daarnaast een beroep op 21e century skills.
Het leerarrangement rondom nepnieuws en desinformatie doet een beroep op vinden, beoordelen, verwerken en presenteren van informatie. Essentieel voor heel veel zaken op school, in de  vervolgopleiding van je leerlingen en hun latere baan.

Voor het vak Nederlands wordt gewerkt aan de volgende kerndoelen (SLO, 2007)

 De  leerling leert:

kerndoel 1:   zich mondeling en schriftelijk uit te drukken
kerndoel 4:   strategieën te gebruiken bij het verwerven van informatie uit gesproken en geschreven teksten
kerndoel 5:   in schriftelijke en digitale bronnen informatie te zoeken, te ordenen en te beoordelen op waarde voor hemzelf en anderen.
kerndoel 6:   deel te nemen aan overleg, plannen, discussie in een groep.
kerndoel 7:   een mondelinge presentatie te geven.
kerndoel 9:   taalactiviteiten (spreken,. luisteren, schrijven en lezen) planmatig voor te bereiden  en uit te voeren.

Afgeleide specifieke doelen voor de les over nepnieuws en desinformatie

Jezelf weerbaar verhouden tot informatie die tot je komt en komen tot een eigen mening en besluit door het verkennen, analyseren en evalueren van (nep)nieuwsberichten.

• Ik kijk kritisch naar nieuwsberichten en de uitwerking van nieuws op de samenleving. Ik denk na over welke keuzen worden gemaakt en waarom. En doorzie hoe media de beeldvorming beïnvloeden.
• Ik begrijp hoe media worden gemaakt en doorzie mediatrucs en ben alert op het belang van de afzender.
• Ik ontdek patronen in en aspecten van taal, waaronder vormen van overdrijven, generaliseren, onjuiste vergelijkingen en impliciete aannames.
• Ik weet waarom ik welke informatie zoek, waar en hoe ik de juiste informatie kan vinden en deze kritisch kan beoordelen. Ik check of de gezochte informatie feitelijk klopt.
• Ik heb inzicht in waar informatie vandaan komt en in wat het nieuws beïnvloedt als ook welke journalistieke principes er zijn en worden gehanteerd.
• Ik onderscheid standpunten en oefen in taalbewust redeneren.
• Ik stel desinformatie aan de kaak.
• Ik reflecteer op mijn eigen mediagebruik.

Didactiek

Vakinhoud – vakoverstijgende doelen  – context  – kernbegrippen – denkprocessen – interactie -procesgerichte instructie- cognitieve multimediatheorie – authentieke ICT-middelen – begeleiding -nabespreking

Modellen

De aanpak rondom nepnieuws past binnen een z-zz-z-zz-model (Hoobroecks & Haak, p.137) dat uitgaat van het belang van aansluiten bij de eigen beleving bij het leren.

Zelf: wat is je eigen ervaring?
Zelf en Zaak: hoe is je eigen ervaring te koppelen aan de leerstof over deze zaak.
Zaak: wat is er nog meer te leren over deze zaak?
Zaak en Zelf: hoe kun je het geleerde weer inpassen in je eigen beleving of ervaring?

Daarnaast biedt het Vlaams Diamantmodel houvast, omdat het – zowel voor de sociaal ethische competenties van ICT-gebruik als ook de leerprocesgerichte competenties – de vakinhoud als vertrekpunt neemt met oog voor vakoverstijgende doelen.

 

 

 

 

Wat betreft werkvormen halen Kollar en Fischer (2017) Mayer aan die aangeeft dat multimediale instructie verbale en visuele mentale voorstellingen stimuleert. De auditieve en visuele kanalen in het werkgeheugen werken alleen samen wanneer auditieve en visuele informatie tegelijkertijd erin samenkomen. Wanneer deze informatie bovendien op meerdere manieren binnenkomt kan meer informatie worden verwekt. Daarbij leert iemand het meest als deze het selecteren, organiseren en integreren zelf toepast om kennis te construeren.

 

 

 

 

 

 

 

Flos Vingerhoets Illustraties

Groepswerk en rol als pedagoog
Liefst deel je de leerlingen in in heterogene groepen, omdat de leertaak binnen de gehele opdracht vraagt om verschillende deeltaken tot een goed eind te brengen: namelijk samen uitdenken, plannen en uitwerken. Leerlingen helpen elkaar, pakken onderdelen op op basis van talent en interesses en hebben een zekere mate van keuzevrijheid in het aanvliegen (Coubergs, Struyven, Gheyssens, &  Engels, 2015). De leerlingen kennen de relevantie  van de opdracht (praktijkprincipe betekenisvolle uitleg), krijgen ruimte voor keuzen (praktijkprincipe betekenisvolle keuzen) en ondersteuning naar behoefte.

Je stimuleert dat je leerlingen komen met initiatieven, bijvoorbeeld in het creëren van de opdracht. Want het toekennen van autonomie ondersteunt de leerbereidheid. Dit pleit voor autonomie-ondersteunend lesgeven met structuur (Van Hoof, Van  de Broek, Penninckx, Donche, & Van Petegem, 2012).

De beginsituatie van het werken met ICT van leerlingen kan erg verschillen. En ook al zijn leerlingen misschien ICT-vaardig, dan wil dat nog niet zeggen dat ze informatievaardig zijn. Onderzoek wijst uit dat meer complexe taken beter toebedeeld kunnen worden aan groepen. Complexe taken overschrijden al gauw de werkgeheugencapaciteit van het individu. Misschien kunnen leerlingen die voorlijk zijn op deze gebieden in een groep de rol van expert krijgen. Leerlingen kunnen van elkaar leren en ook met elkaar overleggen over onderdelen van de opdrachten. In de les doen ze ervaring op in het zelf construeren van kennis.

Het werken in kleine groepen biedt je leerlingen een veilige omgeving om hardop na te denken. Er is sprake van een open analyse en daarmee ruimte voor een eigen interpretatie. De leerlingen redeneren over taal, wat bijdraagt aan taalbewustzijn en het zichtbaar maken daarvan, waarbij de focus niet ligt op reproductie maar op productie. Door het uitwisselen van verschillende mogelijkheden worden multiperspectiviteit en meervoudige argumentatie bevorderd.

Als docent help je leerlingen met metacognitieve vaardigheden en structuur. Inzet en de rijping in aanpak zijn belangrijk en onderdeel van de weging; het krijgen van inzetgerichte feedback ondersteunt inzicht in het eigen leerproces en leergericht gedrag. Waarbij het een belangrijk  praktijkprincipe is om uit te gaan van hoge verwachtingen bij iedere leerling (Hornstra, Weijers, Van der Veen, & Peetsma, 2016).

Voor de verwerking van informatievaardigheden zijn drie principes belangrijk

1. Integratie in de vakinhoud.
2. Aanleren van een systematische aanpak.

Ontwikkelen van mentale modellen.
(Brand-Gruwel & Walraven, 2015)

1. 1. Integratie van de vakinhoud
   Het werkt goed om informatievaardigheden te plaatsen in een specifieke vakinhoud, wat de leertaak vollediger en realistischer en daarmee meer betekenisvol maakt. TIP: ook de ouders van jongeren kunnen thuis het spel spelen. Dit bevordert mogelijk de alertheid op nepnieuws en een gesprek over het omgaan ermee.
2. 2. Systematische aanpak 
   Met een stappenplan geef je je leerlingen houvast (proceswerkblad) door de werking van schema-automatisering. Met een directe koppeling aan gedrag. Naarmate de aanpak meer ingesleten raakt, zijn hoofdlijnen voldoende. Het is belangrijk dat de leerling leert terugkijken hoe ze de stappen hebben doorlopen en kijken waarom dit al dan niet succesvol was.

• Welke invalshoek kies je voor je nieuwsitem.
  • Definieer het probleem:
  • Formuleer een hoofdvraag [besteed hier aandacht aan].
  • Stel vast wat jullie al weten over het onderwerp.
  • Maak een ‘eisenpakket’ voor jullie product.
  • Bepaal welke informatie jullie gaan zoeken.
  • Bedenk welke kenniscentra er zijn die zich hiermee bezighouden.
  • Zoek informatie en scan informatie
  • Kies een zoekstrategie.
  • Bepaal zoektermen en synoniemen.
  • Beoordeel zoekresultaten.
  • Hoe belangrijk is de informatie in relatie tot de vraagstelling?
  • Lees de informatie globaal door
  • Beoordeel de bron en de informatie.

Is het een primaire bron? Hoe betrouwbaar is de informatie en wie is de auteur van de informatie? Welke organisatie zit er achter de website? Welk belang heeft de afzender bij het verspreiden van de informatie? Hoe wordt de informatie aangeboden? Zijn er verwijzingen naar andere bronnen?

• Leg je zoekproces vast (noteer in trefwoorden wat je bron kan bijdragen aan de zoekvraag), registreer bronnen en bewaar relevante informatie.
• Verwerk en organiseer de informatie.
• Lees de informatie aandachtig.
• Beoordeel de informatie.
• Orden de informatie.
• Bewaar de informatie.
  Mogelijkheden: Dropbox, Google documenten of eigen schijfruimte op school. Deel de in formatie in in submappen.
• Presenteer de informatie.
• Maak het raamwerk van je product.

Welke invalshoek kies je voor je nieuwsitems? Wat ga je opnemen, opstellen en hoe ga je het monteren, bewerken en vormgeven? Zet je de headlines stevig aan? Hoe nauw neem je het met de waarheid? Wat is de beste manier om het te verspreiden?

• Maak het product

3. Mentale model
De lesopzet maakt gebruik van de zes denkroutines van Artful Thinking (Project Zero, Harvard University):
1.    standpunten exploreren,
2.    vergelijken en verbinden,
3.    observeren en beschrijven,
4.    redeneren,
5.    bevragen en onderzoeken,
6.    complexiteit vinden.

Hanteren mindmap conceptmap, woordweb als mentaal model, Suggesties binnen deze lessenserie: 
De vraagstelling kun je concretiseren door samen met de leerlingen een mindmap te creëren rondom  aspecten die samenhangen met nepnieuws. Laat de mindmap groeien tijdens de les(sen).

• Schrijf de 6 strategieën op die in de app Slecht Nieuws naar voren komen met trefwoorden erachter.
• Noteer 10 criteria die je kunt gebruiken om bronnen en informatie te beoordelen.
• Bedenk 3 manieren om informatie te ordenen.
• Stel een lijstje samen van webadressen voor voorbeelden rondom nepnieuws.
• Maak een glossarium (begrippenlijst) over nepnieuws( algoritmen, robots,trollen, nepnieuws, desinformatie, hoax, filter bubble, echokamer).
• Wat zijn weetjes, wat zijn verwachtingen, ideeën en vooronderstellingen. [Dit is ook handig als onderdeel van de opdracht, zodat leerlingen stilstaan bij de begrippen die ermee samenhangen]
• Bediscussieer de gevolgen van nepnieuws en desinformatie.
• Formeer een top 5 ranking rondom het belang van weerstand bieden.

TIP voor docent:
MOOC Mediawijsheid
Kennisnet
Klassecement ICT Eindtermen 

Online veiligheid

• Je kunt in plaats van werken in DropBox of Google Documents of schijfgedeelte van de school ook een WordPress-website aanmaken onder wordpress.com. Dit is gratis. Je kunt leerlingen toegang geven via de plugin (gratis) Ultimate Member, het wordt dan een soort van intranet. Een andere manier is om de pagina’s te voorzien van een toegangscode die je dan bekend maakt bij de leerlingen. Daarnaast is het mogelijk dat leerlingen een rol krijgen als auteur, waarbij je als docent beheerder blijft van het blog. Leerlingen kunnen dan content aanleveren die ze maken binnen de opdrachten. In overleg met de leerlingen kan er dan een onderverdeling als geordend archief worden aangemaakt.
• Overleg met de afdeling ict over de beschikbaarstelling van een online werkplek (in welke vorm dan ook) voor leerlingen, zodat het overeenkomt met het schoolbeleid. Is er voldoende opslag, want de leerlingen gaan werken met de nodige beeldbestanden.
  Beschikken de laptops over een recente versie van Fox, Chrome of Safari? Dit is ook een punt van aandacht voor de helpdesk. Overleg daarnaast of het mogelijk is de apps te pre-installeren, dat scheelt tijd in de les. De afdeling ICT kan je mogelijk hierbij helpen of de collega docent mediavaardigheden al naargelang de afspraken op school.
  Om uw X-Ray Goggles-project te kunnen publiceren, is het nodig een teach.mozilla.org-account aan te maken; nog een puntje voor de afdeling ICT.
• Licht andere docenten en ouders in over de lesserie, ingeval een bericht viral gaat om leerlingen het effect te laten zien. Bespreek ook of het youtube-filmpje van bijvoorbeeld de presentatie op het schoolaccount kan. De wet gaat veranderen (zie voor actuele informatie de Autoriteit Persoonsgegevens, per juni nog verder aangescherpt); er is specifieke toestemming nodig van de ouders; kijk of de privacy-instellingen overeenkomen met het schoolbeleid.
  Bij een ICT-rijke les wordt ook vaak materiaal van derden gebruikt. Kijk hoe het zit met auteursrechten op het materiaal.

Lesuitwerking (Slecht Nieuws app / werken met Screen-O-matic en X-Ray Goggles)

@Kunstschakel