Tools DOE-DENK

Tools met gratis aan te maken account

Nep Nonsens Nieuws: wat is waar en niet waar?

  • Wie van jullie is er al wel eens in nepnieuws getrapt? Waar ging dat over en wat maakte dat je erin trapte?
  • Wat zijn kenmerken van nepnieuws?
  • Heb je zelf wel eens nepnieuws verspreid? Waarover? Hoe kwam dat zo?
  • Wat vinden jullie van nepnieuws? Maakt het uit op welk medium of programma je het aantreft?
  • Welk belang heeft de zender denken jullie bij het maken en verspreiden van nepnieuws?
  • Stel dat je een heel belangrijk onderwerp op de publieke agenda wilt hebben, is het dan geoorloofd om nepnieuws in te zetten? Maakt het medium nog verschil voor jullie?
  • Hoe schatten Nederlanders zich in als het gaat om het doorzien van nepnieuws denken jullie? Hoe zit dat voor jullie zelf?
  • Korte zelfinschatting: jullie score op een schaal van 1 tot 10 voor jezelf als het gaat om het doorzien van nepnieuws?

Jullie hebben gekeken naar voorbeelden van nepnieuws. Inmiddels weten jullie ook dat   nepnieuws foutieve informatie kan zijn, zonder het doel te schaden of te manipuleren en dat er nepnieuws is dat wordt verspreidt met het oog op het benadelen en schaden van bepaalde personen, sociale groepen, organisaties of landen. Jullie hebben door het spelen van de app Slecht Nieuws een aantal mechanismen leren kennen die een rol spelen. Welke tactieken kwamen naar voren? De genoemde tactieken zijn: invloed, trollen, verdedigen, vermommen, polariseren, manipuleren, overdrijving, generalisering, onjuiste vergelijkingen, impliciete aannames. Ook kwam naar voren dat op social media de clickbait van groot belang is en dat er sprake is van een filter bubble, een bril die je aangemeten krijgt door algoritmen, zodat je bepaald nieuws wel of niet aangeboden krijgt. Met name via de social media.  Jullie hebben een aantal tactieken leren kennen die daarbij worden toegepast. Er is altijd nepnieuws geweest. Wat is er in deze tijd anders aan?  Wat is de boodschap die de maker van de app jullie wil meegeven? Wat was een eyeopener?

Mindmap conceptmap, woordweb

De vraagstelling kun je concretiseren door samen met de leerlingen een mindmap te creëren rondom  aspecten die samenhangen met nepnieuws. Laat de mindmap groeien tijdens de les(sen). Suggesties:

  • Schrijf de 6 strategieën op die in de app Slecht Nieuws naar voren komen met trefwoorden erachter.
  • Noteer 10 criteria die je kunt gebruiken om bronnen en informatie te beoordelen.
  • Bedenk 3 manieren om informatie te ordenen.
  • Stel een lijstje samen van webinstanties / urls die je kunt raadplegen voor voorbeelden rondom nepnieuws.  [suggesties zijn bijgevoegd om achter de hand te hebben]
  • Maak een glossarium (begrippenlijst) over nepnieuws ( algoritmen, robots, trollen, nepnieuws, desinformatie, hoax, filter bubble, echokamer). [Dit is ook handig als onderdeel van de opdracht, zodat leerlingen stil staan bij de begrippen die ermee samenhangen]
  • Wat zijn weetjes, wat zijn verwachtingen, ideeën en vooronderstellingen.

Van kennismaken met nepnieuws naar manipuleren van nieuws

Ter verdieping gaan jullie je allemaal bezighouden met manipulaties rondom nieuws. Hoe vaak komen jullie eigenlijk per dag in aanraking met nieuws? Nauwelijks tot niet? Klopt dat beeld wel?  Nieuws is vaker aanwezig dan je denkt.

Ga op zoek naar een bericht dat jullie aandacht trekt. In de krant, op tv, op Facebook, Youtube, Nu.nl , op de radio, in reclames en andere media. Zo mogelijk berichten waarvan je denkt dat het wel eens om nepnieuws of desinformatie kan gaan.

Bronnen spelen daarin een grote rol, keuzen die de redactie maakt, de inkoop van media door agentschappen. Maar denk ook aan fotografische beeldbewerking. Bijvoorbeeld de belichting; cameravoering; setting; montage; snijmoment; visuele effecten; geluidseffecten; beeldcompositie; technieken zoals Photoshoppen. Het gaat erom dat jullie ontdekken wat kan helpen om te komen van ‘copy en paste naar taste en paste’: wat betekent dat jullie eerst kauwen en proeven voordat je informatie gebruikt en / of gelooft; dus nieuwsonderzoek doen en je verdiepen in het maken van nepnieuws.  Kortom jullie denken na over: wat is een feit, wat is een mening, hoe betrouwbaar is een bron, welk belang heeft de afzender,  waar vind je nog meer informatie over het item en andere relevante vragen die jullie zelf erbij gaan bedenken om aan informatie te komen voor jullie presentatie.

Vijf mediaconcepten, vijf vragen:
  1. Alle media zijn bedacht: wie heeft dit bericht of de webpagina gemaakt?
  2. Mediaberichten kennen een eigen taalgebruik met eigen regels: welke creatieve technieken zijn gebruikt om jouw aandacht te trekken?
  3. Verschillende mensen ervaren eenzelfde mediabericht verschillend: wat maakt dat andere mensen het bericht anders oppakken dan jij?
  4. Media hebben ingebouwde waarden of boodschappen en standpunten: welke leefstijl, waarden en standpunten worden in het bericht gerepresenteerd of verspreid door het bericht?
  5. De meeste media zijn georganiseerd om er profijt van te hebben of een vorm van macht door te krijgen: waarom wordt dit bericht verzonden en waarom aan jou?

Media worden gebruikt om te communiceren met andere mensen.Media zijn dragers van informatie die altijd een bepaald doel hebben, altijd!

Sporen zoeken
  • Systematische aanpak: een stappenvolgorde kan houvast geven (proceswerkblad). Een vorm van schema-automatisering. Met een directe koppeling aan gedrag. Naarmate de aanpak meer ingesleten raakt, zijn hoofdlijnen voldoende . Het is belangrijk dat leerlingen terugkijken naar hoe ze de stappen hebben doorlopen en kijken waarom dit al dan niet succesvol was.

Definieer het probleem:

  • Welke invalshoek kies je voor je nieuwsitem.
  • Formuleer een hoofdvraag [besteed hier aandacht aan].
  • Stel vast wat jullie al weten over het onderwerp.
  • Maak een ‘eisenpakket’ voor jullie product.
  • Bepaal welke informatie jullie gaan zoeken.
  • Bedenk welke kenniscentra er zijn die zich hiermee bezighouden.

Zoek informatie en scan informatie

  • Kies een zoekstrategie.
  • Bepaal zoektermen en synoniemen.
  • Beoordeel zoekresultaten:
  • Hoe belangrijk is de informatie in relatie tot de vraagstelling?
  • Lees de informatie globaal door

Beoordeel de bron en de informatie.

  • Is het een primaire bron? Hoe betrouwbaar is de informatie en we is de auteur van de informatie? Welke organisatie zit er achter de website? Welk belang heeft de afzender bij het verspreiden van de informatie? Hoe wordt de informatie aangeboden?  Zijn er verwijzingen naar andere bronnen?
  • Leg je zoekproces vast (noteer in trefwoorden wat je bron kan bijdragen aan de zoekvraag), registreer bronnen en bewaar relevante informatie.

Verwerk en organiseer de informatie

  • Lees de informatie aandachtig.
  • Beoordeel de informatie.
  • Orden de informatie.
  • Bewaar de informatie.
  • Mogelijkheden: Dropbox, Google documenten  of eigen schijfruimte op school. Deel de in formatie in in submappen.

Presenteer de informatie

  • Maak het raamwerk van je product.
  • Welke invalshoek kies je voor je nieuwsitems? Wat ga je opnemen, opstellen en hoe ga je het monteren, bewerken en vormgeven?  Zet je de headlines stevig aan? Hoe nauw neem je het met de waarheid? Wat is de beste manier om het te verspreiden?

Maak het product

co-creatie creatieve technieken Opdracht: medialandschap verkennen

Jullie achterhalen informatie over hoe media worden gemaakt, over het werk achter de schermen van de organisatie van nepnieuws, de journalistieke principes waaraan de beroepsgroep zich moet houden, de afweging van belang en de verschillende functies van nieuws in relatie tot democratie. Welke items zouden er heel anders uitzien in een dictatuur of er waarschijnlijk geheel niet te zien zijn? Kent Nederland beperkingen van meningsuiting?  Welke vragen kunnen jullie nog meer bedenken in dit verband?

Jullie maken hiervan een overzicht. Dit kan bijvoorbeeld met een mindmap, powerpoint, slideshare….

Vervolgens gaan jullie de informatie bewerken zodat de anderen in de klas straks een goed beeld hebben van hoe het zit. In het filmpje presenteren jullie wat jullie onderzoek heeft opgeleverd.

Opdracht: kennisclip maken met Screen-O-Matic

Jullie gaan de informatie omzetten, zodat je een script krijgt voor een superkorte documentaire / kennisclip, zodat de anderen in de klas straks ook veel meer weten over de ins en outs van het medialandschap.

 

Verwerk de informatie, dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een met een mindmap, powerpoint, slideshare…. Afbeeldingen kun je ook vinden op Shutterstock. De vierde les maken jullie daarvan een filmpje met de tool Screen-O-Matic en die presenteren jullie in les 5. Dan weet iedereen wat jullie met jullie onderzoek te weten zijn gekomen.  Het voordeel van de tool Screencast-O-Matic:  het voordeel van deze tool is dat de leerlingen hun bevindingen kunnen delen op een later moment met de andere leerlingen in de vorm van een documentaire of kennisclip, filmpje. De leerlingen construeren de kennis voor de anderen. Dat betekent dat ze goed na moeten denken over wat ze wel in beeld brengen en toelichten en wat niet. Bovendien leren ze zo werken met een  tool en doen ook presentatie-ervaring op.

  • visualiseren met symbolen, cijfers, korte tekst.

Je maakt een taakverdeling: wie doet wat: opnemen, achtergrond en wie namens jullie de screencast presenteert  via Screen-O-Matic. Nogmaals: hoe scherper je je de informatie uitwerkt en hoe beter je ordent, hoe sneller je er straks een presentatie van kunt maken.Probeer een heldere introductie te geven, een pakkende verhaal lijn en duidelijk en rustig te praten. Het helpt als je van tevoren al een storyboard maakt met kaartjes. Op elk kaartje schrijf je wat je wilt vertellen en wat je daarbij wilt laten zien. Jullie schrijven een script (uitschrijven tekst) en maken een storyboard (hoe het eruit gaat zien, de opbouw, wanneer wat). Afbeeldingen kun je ook vinden op Shutterstock. Je kunt ook tekeningen maken in Photoshop, filmpjes maken in Moviemaker, of een PowerPoint maken. In de opname kun je een deel  van je scherm kunt vastleggen (capturen Picture in Picture) en direct inspreken. Na de opname kun je de film nog bewerken en teksten eventueel opnieuw inspreken. Van alles wat op je scherm staat kan de tool een opname maken, inclusief geluid inspreken. De ervaring is dat het nooit in 1 keer lukt, maar dat je na 2-3 vertellen het verhaal  goed over kunt brengen.

Dat betekent dat jullie goed nadenken in het vooruit over vragen waarop jullie in de video een antwoord geven. Je maakt een taakverdeling: wie doet wat: opnemen, inrichten achtergrond, eventueel editen en wie presenteert namens jullie de screencast  via Screen-o-matic.

  • Bekijk voor het werken met de tool Screen-O-Matic het filmpje van Communicatie Deventer. Voordat je dat gaat doen alvast eerst de recorder downloaden. Dat kan door direct naar de website van Screencast-O-Matic te gaan en te klikken op Start Recording. Met Sceencast-O-Matic kunnen ze vrijwel meteen opnames maken: een installatie is dus niet nodig, al heb je wel Windows of Mac PC met webcam nodig. Het programma neemt een specifiek deel van het scherm, je webcam of beide op. Met de gratis versie kan maximaal 15 minuten in HD worden opgenomen, die je vervolgens rechtstreeks op YouTube of Vimeo kunt plaatsen (overleg hierover met de afdeling ICT, zie onder veiligheid online).
Opdracht: glossary maken

Noteer allerlei begrippen die je tegen komt bij de door jullie verzamelde berichten poer nepnieuws en maak daarvan een alfabetische begrippenlijst ofwel glossary. Omschrijf in ieder geval vijftien begrippen en  definities in eigen woorden.

  • Opdracht: woordwolk maken van de trefwoorden.
  • Opdracht: Pictochard (infographic) maken.

Jullie verwerken hierin belangrijke begrippen en wat iemand zélf kan doen om nepnieuws te bestrijden.

Opdracht: opbouw nepnieuws in kaart brengen.

Jullie kiezen een onderwerp en gaan op zoek naar een bericht hierover op het internet.  Kies een item dat tegenpolen kent in het maatschappelijke debat. Dat zijn vaak items die het Wij-Zij denken kleuren. Bijvoorbeeld: Nederland moet de grenzen sluiten voor immigranten. Al dan niet hoofddoekjes bij de politie? Wel of niet vaccineren? Je kunt ook denken aan verschillende nieuwsitems over juist eenzelfde onderwerp en kijken hoe de media ermee omgaan. Of jullie kiezen één van de voorbeelden die jullie in de eerste les in de PowerPoint hebben gezien. Kijk vervolgens ook of het onderwerp in meerdere nieuwstitels voorkomt en hoe het beeld er daar uitziet, welke daarin is gemaakt. Ga op zoek naar nieuwsitems die over betreffend gekozen onderwerp worden gepubliceerd.   Jullie ontleden de berichten.  Waarin komen ze over, hoe zijn de reacties erop, hoe en door wie worden ze gedeeld, … .Jullie gebruiken verschillende media om informatie te ontsluiten en te delen.

 

In jullie product zijn voldoende feiten en aspecten terug te vinden over Nepnieuws. Er zitten drie kernboodschappen , waardoor er een goed beeld ontstaat over de maatschappelijke relevantie  van dit issue. Jullie geven goed aan hoe je aan de informatie komt, hoe jullie een en ander hebben verzameld en hoe de informatie is weergegeven. Jullie weten je klasgenoten duidelijk te maken welke bewuste keuzen zijn gemaakt.

  • Kies ieder een ander artikel en loop jouw artikel door aan de hand van de punten. Vergelijk jullie scores. Speel het spel ‘Beyond the headlines The online verification game’. [zie onder tabblad materialen]. Welke keuze heeft de ene redactie gemaakt? En de andere? Kijk ook naar beeldmanipulatie.
  • Opdracht: Google image reverse. Controleer of en hoe de foto’s eerder zijn gebruikt.
  • Opdracht: rode vlag zetten. Melding maken bij Facebook van berichten of beelden waarvan je denkt dat die vallen onder de noemer nepnieuws. Leg een en ander in een fotoverslag vast.
  • Opdracht: formuleer een kritische kijkwijzer voor de anderen om misleidende informatie te tackelen. Gebruik daarbij jullie informatie uit het spel en de analyse. Voorzie jullie kijkwijzer ook van visueel materiaal.
Opdracht: website bewerken

Het zelf toepassen van de trucs  vergroot het inzicht in de medialisering van de samenleving. Als verwerkingsvorm kunnen leerlingen werken aan een presentatie in de vorm van een educatief videojournaal over  nepnieuws  en / of het zelf produceren en publiceren van nepnieuws middels een website.

Het voordeel van de tool X-Ray Goggles is dat leerlingen zelf aan de slag kunnen met het maken en publiceren van nep nieuws. Met X-Ray Goggles (‘röntgenbril’) kunnen ze de bouwblokken zien die websites op het internet vormen. Met X-Ray Goggles is het mogelijk om de code achter webpagina’s te inspecteren  en kunnen ze met een klik de elementen eigen tekst, afbeeldingen en meer invoegen. Zo kunnen ze bij wijze van spreken een Telegraaf startpagina maken, of een alternatieve versie van een controversiële webpagina, een remix van een  favoriete website en meer. Met scoop it kunnen ze nieuws oppikken. Na het invoeren van een thema en een aantal trefwoorden gaat Scoop.it!  op internet op zoek  naar artikelen over dit thema. De leerlingen maken een keuze en Scoop.it!  maakt van de gekozen artikelen een krant. De artikelen kunnen worden aangepast en ook eigen artikelen kunnen worden toegevoegd. Van tevoren onderzoeken de leerlingen dat hackers soms websites namaken en hoe je zelf aan een website kunt zien of deze echt is.

Jullie kiezen een onderwerp en gaan op zoek naar een website die hierover bericht. Ga het artikel bewerken met de tools en maak er jullie eigen bericht van. Kijk of je zo mogelijk met dezelfde technieken  het bericht kunt ‘bestrijden’ met een boeiend en krachtig counter-bericht. Houd daarbij de veelgebruikte technieken in gedachten. Welke tactieken kwamen naar voren? [invloed, trollen, verdedigen, vermommen, polariseren, manipuleren] [overdrijving, generalisering, onjuiste vergelijkingen, impliciete aannames]. Hanteer daarbij het werkblad ‘Verder kijken dan nepnieuws. 10 soorten misleidend nieuws en Fake News’ [zie onder tabblad materialen].

Het beeld is erg belangrijk zoals jullie zullen merken. Zijn er verschillen en overeenkomsten te vinden? Functies van beeld zijn: bewijs dat iets echt is gebeurd;  aandacht trekken; de inhoud verduidelijken’ ; emotie laten zien;  afwisseling en / of een deel van de gebeurtenis extra benadrukken. Bedenk dus wat het doel is van het beeldmateriaal dat jullie gebruiken. Bedenk welk onderschrift daarbij past. Waarom en op welke woorden zou de lezer ‘klikken’ als jullie bericht online zou staan?

  • Bekijk van tevoren het filmpje van X-Ray Goggles. Voordat jullie dat gaan doen alvast eerst  de accounts van de tools opstarten.
Voor alle opdrachten:
  • Lees de opdracht goed door en bespreek met elkaar hoe je het gaat aanpakken. Jullie gaan met elkaar in gesprek om tot een gezamenlijke aanpak te komen. Iedereen in de groep  heeft veel gelegenheid tot  actief taalgebruik door hardop te denken en vragen te stellen. Jullie zijn met elkaar verantwoordelijk voor het resultaat en jullie inbreng!  Jullie gaan informatie en beeld verzamelen en nadenken over het onderwerp en een structuuropzet maken.  Spreek met elkaar een taakverdeling af en noteer  dat in jullie onderzoeklogboekje. Help elkaar en maak elkaar scherp op waar je mee bezig bent. Spreek elkaar erop aan en stimuleer elkaar tot inbreng. Check bij elkaar of je nog steeds op hetzelfde spoor zit.
  • Koppel eigen ervaring aan de vraagstelling en leerstof;  ga na wat je er over te weten kunt komen en kijk hoe je wat je tegenkomt weer kunt koppelen aan jullie eigen ervaring.
Gezamenlijke presentaties
  • In de gezamenlijke les presenteren de leerlingen hun bevindingen. De leerlingen vertellen hoe ze het proces van het maken van de presentatie rondom nepnieuws hebben doorlopen en reflecteren op de keuzen die ze daarbij hebben gemaakt. Leerlingen geven elkaar feedback op hun bevindingen aan de hand van drie peerreviewvragen. Begeleid de leerlingen in het geven van feedback.
Verbindingsvragen:
  • Waarin komt jullie informatie overeen?
  • Wat valt jullie op aan de standpunten van de schrijvers? Wat voor soort argumenten worden vaak gebruikt? Zijn deze gebaseerd op feiten of meningen?
  • Kun je alles geloven wat je leest? Zijn alle bronnen even betrouwbaar? Welke stappen zijn nodig om een compleet beeld te krijgen?
  • Moeten mensen met invloed op de samenleving altijd eerlijk zijn?
  • Wie zijn de mensen die nepnieuws verspreiden En waarom doen ze dat?
  • Welke rol speelt de pers speelt in een democratie? Wat zijn de verschillende functies van nieuws in relatie tot democratie? [agenderen, controleren, informeren, platform voor discussie, commentaar op ontwikkelingen]
  • Wat vinden jullie? Mag je foto’s manipuleren? Mag je nieuwsfoto’s manipuleren?
  • Wat vinden jullie ervan dat social media en online platforms werken met algoritmen om jou te voorzien van informatie? Wat vind je ervan dat je de wereld daardoor steeds meer door andermans ogen ziet? Wat zie je als voordelen en wat als nadelen?
  • Synthese van informatie: tijdens de nabespreking wordt de mindmap van aandachtspunten aangevuld tot een totale checklist en aandachtspuntendocument.
  • Bediscussieer de gevolgen van nepnieuws en desinformatie en formeer en top 5 ranking rondom het belang van weerstand bieden [Dit draagt bij aan zelfbevestiging]
  • Hierbij  wordt een vertaalslag gemaakt naar de inpassing in het dagelijks leven (rol als afsluiter).

@Kunstschakel