Kun je de zintuigen van mensen met behulp van haptische technologie synchroon laten lopen?  Wat betekent het om altijd zichtbaar te zijn door alle zintuiglijke data te koppelen? Wat als de ander door techniek jouw innerlijke sensaties ook kan voelen?

Erg leuk om docent-begeleider te zijn van allerlei groepen leerlingen (speciaal onderwijs – ISK – vmbo – havo / vwo – mbo en hbo) die zich hebben ingeschreven voor de rondleidingen en workshops! Een week lang leergierige en enthousiaste mensen: de tijd vliegt!

Tour of the senses, STRP Biennale mag je niet missen

Het thema van STRP Biënnale 2017 is ‘Senses & Sensors’; zintuigen en sensoren. Senses & Sensors gaat over waarneming. Waarneming van onszelf en de wereld om ons heen. Over de vele manieren waarop technologie die waarneming beïnvloedt en steeds verder oprekt. Neurowetenschap en biotechnologie dringen steeds dieper door in de complexe werking van de zintuigen en weten deze ook steeds beter te beïnvloeden. Natuurlijk krijgt alles ogen (visie is bijna gratis) en heeft alles gehoor, maar ook bovenmenselijke functies zoals GPS-navigatie, warmtedetectie, x-ray vision en reukvermogen worden gestaag toegevoegd. Met behulp van extended senses en sensoren ervaren we het tot voor kort onzichtbare. Zowel in het kleine als in het grote. Op celniveau en nanoschaal en van radiogolven tot het einde van de Melkweg. Aan de ene kant brengt dit de diepere lagen van de realiteit in beeld, aan de andere kant belanden we steeds meer in virtuelere werkelijkheden.

Spannende kunst, ongekende ervaringen

Kunst van nu integreert bewust de complexe processen waarmee wij de wereld waarnemen.

Hoe houden we zeggenschap over de manieren waarop onze zintuigen worden bespeeld en gemanipuleerd? Hoe kunnen en willen wij ons verhouden tot alle subtiele zinsbegoochelingen die met alle slimme apparaten ons leven binnensluipen? Hoe kunnen we letterlijk en figuurlijk meer ‘sense of technology’ maken? Geuren printen, apparaten in beweging zetten met je zintuigen en biomassa,  …

Tijdens de Biennale ervaar je een totale verstrengeling van het biologische met het technologische, het fysieke met het virtuele, het analoge met het digitale. Een samensmelting van mens en machine in kunstwerken en performances. Sensationeel en spraakmakend.

 Aan vijftien zintuigen niet genoeg

Ogen, oren, neus, tong, huid, temperatuur, pijn, druk, evenwicht, stand lichaamsdelen, tijd, seksuele opwinding, hitte, evenwicht, zwaartekracht, elektromagnetische straling, versnelling, rotatie, spierlengte en snelheid van lengteverandering, inwendige sensoren, ….

Aristoteles beschrijft al een paar honderd jaar voor Christus hoe we met vijf zintuigen de buitenwereld waarnemen. Maar we doen dat met heel wat meer zintuigen dan die traditionele vijf!  Dat de mens er heel wat meer heeft, blijkt alleen al uit onderzoek naar de gevoeligheid van de huid. Zo liggen er in de huid sensoren voor temperatuur, pijn en druk. We hebben ook een zintuig voor evenwicht, de stand van lichaamsdelen (proprioceptie = zelfwaarneming), tijd en seksuele opwinding. Denk hierbij aan het gevoel van vibraties en trillen.  Ook merken we vaak op dat er mensen aanwezig zijn ook al zien we ze niet. Lichaamsgewaarwording is afhankelijk van het zicht, maar óók van evenwicht en proprioceptie. Voor evenwicht hebben mensen een vestibulair zintuig in het binnenoor. Dat zintuig reageert op zwaartekracht, versnelling en rotatie. Het houdt ons zo stabiel op beide benen. Spierspoeltjes (proprioceptors) liggen verdeeld over de spieren en sturen informatie over spierlengte en snelheid van lengteverandering naar het brein, zodat je zelfs met gesloten ogen de stand van je spieren weet. Als je honger of dorst voelt, zijn je inwendige zintuigen aan het werk. Deze zintuigen bespeuren inwendige veranderingen in het lichaam. Zo signaleren ze ook vermoeidheid, inwendige pijn, de noodzaak adem te halen of hoe vol de blaas is. 

Wie over een zesde zintuig praat, heeft dus eigenlijk gelijk.

Zintuigen zijn systemen voor het ontvangen van informatie. Ze hebben allemaal eigen hersennetwerken voor het verwerken van informatie. Zo wordt visuele informatie verwerkt in de occipitaalkwab achter in de hersenen en geluiden  in de auditieve cortex. Maar in hoeverre ben je baas over je eigen zintuigen? Dat is de vraag die zich voordoet in deze expositie.

Kan een machine onze zintuigen overnemen? Wat gebeurt er als een ander door middel van techniek de controle overneemt?  Hoe is het om te horen met de oren van een ander, te zien door de ogen van een ander en te bewegen op aandrijven van een ander? Sensoren vullen in toenemende mate onze eigen zintuigen aan. In en op ons lichaam, maar ook daarbuiten.

Waarnemen is multizintuiglijk en méér

In het dagelijks leven voelt het alsof wij de buitenwereld volledig met onze zintuigen waarnemen. Dat is niet zo. Onze hersenen proberen zo goed en zo snel mogelijk een afspiegeling te maken van de omgeving. De hersenen vertrouwen hiervoor maar voor een klein deel op directe informatie die ze binnen krijgen via de zintuigen. Het gebied verantwoordelijk voor directe waarneming in de hersenschors is dan ook erg klein.

We beleven niet de ‘echte’ buitenwereld, maar het beeld dat ons brein daarvan vormt.

Veel groter is het gebied dat de waarneming in onze hersenen in een context plaatst. Deze zogenaamde associatiecortex helpt met het interpreteren van directe waarneming. Op basis van context en verwachtingen voorspellen hersenen razendsnel een deel van de waarneming  De rest wordt in no time ingevuld vanuit het geheugen. In het opslaan en weer ophalen van informatie uit het geheugen speelt de Hippocampus een zeer belangrijke rol; dus ook in wat we ‘zien en beleven’. Naarmate er minder informatie vanuit de zintuigen binnenkomt, vult het geheugen zelf meer in. Waarnemen is een samenspel tussen de zintuigen, het geheugen en verwachtingen. Techniek voedt de hersenen met ongekende nieuwe vormen van input en sensaties. Ze rekt de waarneming op en verdiept de mogelijkheden tot waarnemen.

Hoe klinken ‘pratende ‘lichaamscellen? Welke geluiden brengt jouw eigen elektrochemische veld voort? Jouw eigen innerlijke soundtrack!. Je weet het in ruil voor enkele van jouw biodata voor onderzoek…

Oprekken van creativiteit

Swaab ziet creativiteit ook als een activiteit van het brein. Het hersenproces is een soort van creativiteitsmachine. Een mixer die nieuwe combinaties maakt uit de enorme stroom informatie die ons bereikt vanuit de buitenwereld en opborrelt in ons brein. Gaan deze technische interventies op de waarneming zorgen voor een ongekende boast in creativiteit?

Taal der Zintuigen

In de reeks ontdekkend leren van het Wetenschapknooppunt is een nieuwe titel verschenen met daarin aandacht voor de Taal der Zintuigen. Taal der zintuigen gaat over de invloed van taal en cultuur op zintuiglijke waarnemingen. Hoe omschrijf je wat je ziet, voelt, proeft of ruikt? Worden we geboren met deze verschillende kleurgroepen? En bepaalt hoe je ergens over praat ook wat je waarneemt?