2D Historiestuk

Korte omschrijving van de relatie van het kunstwerk en / of opdracht binnen het programma kunsteducatie.

Schilderkundige traditie

Het werk Hoge Raad van Helen Verhoeven is tot stand gekomen dankzij de zogenoemde percentageregeling beeldende kunsten bij rijksgebouwen. Liefst twee jaar heeft ze aan het immense doek gewerkt met haar afmeting van 6,47 x 4 meter. Dat is bijna net zo groot als Picasso’s Guernica en dus groter dan Rembrandts Nachtwacht! Ze treedt hiermee in de voetsporen van bijvoorbeeld Velasquez en Goya, die ook in opdracht van het Spaanse Hof werkten. Zoals zoveel andere meesters groepsportretten en machtsrelaties in opdracht op doek vastlegden, waaronder Théodore Géricault, Delacroix, Feuerbach, Menzel en Hodler. Aan het hof en in regeringskringen staan historiestukken in hoog aanzien. Historiestukken zijn dan ook bijna altijd groots van formaat, ook om de grootsheid extra kracht bij te zetten.

Verbeelding Nederlandse Reachtspraak, recht en onrecht

Heleen Verhoeven, De Hoge Raad, 2015

Helen Verhoeven (dochter van filmmaker Paul Verhoeven) maakt in opdracht een kolossaal schilderij over recht en onrecht voor het nieuwe gebouw van De Hoge Raad. Het hangt in de ontvangsthal. Het doek zit vol verwijzingen naar gewelddadige episodes uit de vaderlandse geschiedenis. Ze heeft zich voor haar schilderij maandenlang verdiept in de geschiedenis van de Nederlandse rechtspraak, waar ze nauwelijks iets vanaf wist. Speurwerk, bronnen uitspitten! Wie zijn bepalend geweest binnen de rechtspraak en het rechtsstelsel van Nederland. En ze heeft spraakmakende zaken op het scheidsvlak van recht en onrecht onder de loep genomen.

Het bovenste gedeelte gaat over recht en onrecht. Een thema dat door de eeuwen heen is verbeeld, zoals ook goed en kwaad, hel en hemel, liefde en haat. Het een bestaat bijna bij de gratie van het ander. Het onderste gedeelte verwijst naar actuele gebeurtenissen in de wereld. Als resultaat sieren nu de lijken van de gebroeders De Witt de wanden, maar ook een doodsportret van RAF-lid Ulrike Meinhof naar het werk van Dumas. En Dumas op haar beurt ontleende dit werk weer aan Gerhardt Richter en die weer aan een beeld in de krant… Eigentijdse iconografie dus. Een diepere laag met haar eigen verhalen. Wie is wie? En waar is Willem Alexander? (Die is er niet…).

De eregalerij alleen doet een hoop stof opwaaien. Bekijk de titels van de genummerde eregalerij. Ongelooflijk hoeveel verhalen zij in één werk bijeen brengt én welke memorabele gebeurtenissen met elkaar in verbinding zijn gebracht binnen dit werk.

DOE-DENk-idee: Kies uit ieder rijtje een werk: wat kan de verbindende lijn zijn tussen de werken?

Wit en mannelijk

Van de twintig rechters zijn er slechts vijf vrouw, zij zijn door Verhoeven doelbewust aan de zijlijn neergezet. Achter hen staat nog een vrouw, een moslima, in afwachting van de plaats die ze in de toekomst zal innemen. Voor de rest zijn het allemaal mannen, want ook De Hoge Raad is overwegend wit en mannelijk (zoals ook in de wereld van de kunst, zie onder Guerrilla Girls en recent onderzoek).

Historiestuk

Veel historiestukken gaan over geïdealiseerde taferelen van veldslagen of niet minder geïdealiseerde afbeeldingen van krijgsheren. Ook worden mythologische en literaire taferelen geschilderd. Het gaat meestal om een schilderij van een relatief groot formaat, waarin meerdere figuren het verhaal verbeelden. Ook in historiestukken zie je veelvuldig aanwijzingen van symbolische betekenissen. De diepere taal van de afbeelding, weergegeven in de vorm van een allegorie, attributen, emblemen en metaforen. Makers van historiestukken zijn niet de eerste de besten: thuis in het verven van landschappen, meesters in de anatomische weergave, kenners van het perspectief… De makers beschikken dus zowel over grote inhoudelijke kennis als ook ambachtelijke vaardigheden. Tot aan het eind van de 19e eeuw staan historiestukken bovenaan de ranking van genres.

Helen’s werk is een voorbeeld van een eigentijds historiestuk. Bij het uitwerken heeft Heleen gebruik gemaakt van de Gulden Snede. Ook Erwin Olaf maakt een eigentijds historiestuk op verzoek van Museum De Lakenhal in Leiden en de Universiteit Leiden. Hij verbeeldt de gebeurtenis uit 1573-1574 de belegering en ontberingen van Leidenaren en laat zich door andere kunstenaars daarin inspireren. Het werk heeft een afmeting van twee bij drie meter en is daarmee de grootste fotocompositie die Olaf ooit gemaakt heeft. Voor de foto poseerden zesendertig mensen.